Skip to content
शब्दविलोम
अंगीकार /स्वीकारअस्वीकार
अघ ( पाप )अनघ ( पवित्र )
अंतरंगबहिरंग
अचरचर
अचेत/अचेतनसचेत,चेतन
अंतर्गतबहिर्गत
अजेयजेय
अंतर्द्वंद्वबहिर्द्वंद्व
अज्ञविज्ञ/प्रज्ञ/सर्वज्ञ
अंतर्नादबहिर्नाद
अंदरूनीबाहरी
अतलवितल
अंधकारप्रकाश/आलोक
अतिअल्प
अकर्मकसकर्मक
अतिकाय ( बड़ा शरीर )कृशकाय,लघुकाय
अकर्मण्यकर्मण्य,कर्मठ
अकामनिष्काम,सकाम
अतिथिआतिथेय
अकालसुकाल
अकेलासाथ
अतिवृष्टिअनावृष्टि ( अनावर्षण )
अक्षमसक्षम
अगमगम,सुगम
अग्निजल
अतुकांततुकांत
अग्रपश्च,पश्चात्‌
अग्रजअनुज
अत्रत्य ( यहाँ का )तत्रत्य ( वहाँ का )
अथइति
अदोषसदोष
अद्यतनपुरातन / अनद्यतन
अधमश्रेष्ठ,उत्तम
अधिकन्यून,कम
अधिकांशअल्पांश
अधिकारअनधिकार
अधिकृतअनधिकृत
अधीरधीर
अधूरापूरा
अनंतअंत
अनहोनीहोनी
अनाथसनाथ
अनाहूत ( बिना बुलाया )आहूत
अनित्यनित्य
अनिवार्यऐच्छिक/वैकल्पिक
अनुकूलप्रतिकूल
अनुग्रहदंड/कोप
अनुनासिकनिरनुनासिक
अनुमोदनविरोध
अनुयायीविरोधी
अनुरक्तविरक्त
अनुरागद्वेष,विराग
अनुरूपप्रतिरूप
अनुलोम ( ऊपर से नीचे )प्रतिलोम / विलोम ( नीचे से ऊपर )
अनुशासनअननुशासन
अनेकएक
अनेकेश्वरवादीएकेश्वरबादी
अनैक्यऐक्य ( एकता )
अपकारउपकार
अपचय ( हानि )उपचय ( वृद्धि )
अपमानसम्मान
अपयशसुयश ( यश )
अपराधनिरपराध
अपेक्षाउपेक्षा
अपेक्षितअनपेक्षित/उपेक्षित
अप्रत्यक्षप्रत्यक्ष
अभिज्ञअनभिज्ञ/अज्ञ
अभिमुखपराङ्मुख
अभिमुखविमुख
अभियुक्तअभियोगी
अभिशापवरदान
अभ्यंतरबाह्य
अभ्यस्तअनभ्यस्त
अमरमर्त्य
अमावस्यापूर्णिमा
अमीरग़रीब
अमृतविष
अरुचिसुरुचि
अर्जन ( प्राप्त करना )वर्जन ( त्याग )
अर्थअनर्थ
अर्पणग्रहण
अर्पितगृहीत
अर्वाचीन ( नया )प्राचीन ( पुराना )
अलभ्यलभ्य/प्राप्य
अल्पअति,महा,बहु,प्रचुर,अधिक
अल्पज्ञबहुज्ञ
अल्पप्राणमहाप्राण
अल्पसंख्यकबहुसंख्यक
अल्पायुदीर्घायु /चिरायु
अवकाशअनवकाश,व्यस्तता
अवतलउत्तल
अवनत ( नीचा )उन्नत ( ऊँचा )
अवनति ( पतन )उन्नति
अवनिअंबर
अवर ( छोटा )प्रवर ( बड़ा )
अवरोध ( रुकावट )अनवरोध
अवलम्बनिरवलंब
अवशेष ( बचा हुआ )निःशेष ( पूर्ण )
अवश्यसंभवतः
अवसाद ( दुःख )प्रफुल्लता
असीमससीम
असूयाअनसूया
अस्तउदय
अस्तेय ( चोरी न करना )स्तेय ( चोरी )
अस्त्रीकरणनिरस्त्रीकरण
आकर्षणविकर्षण,अनाकर्षण,अपकर्षण
आकांक्षाअनाकांक्षा
आकाशपाताल
आकुंचन ( सिकुड़ना )प्रसारण
आक्रमणप्रतिरक्षा
आक्रांत ( जिस पर आक्रमण हुआ )अनाक्रांत/आक्रांता
आगतअनागत
आगमननिर्गमन
आगामीविगत
आग्रहदुराग्रह
आचारअनाचार
आच्छादितअनाच्छादित
आज्ञाकारीअनाज्ञाकारी
आज्ञापालनअवज्ञा
आज़ादीगुलामी
आडंबरसादगी
आडंबरयुक्तआडंबरहीन
आतुरअनातुर
आत्मनिर्भरअनुजीवी,परजीबी
आदरनिरादर
आदानप्रदान
आदिअंत
आदृत ( सम्माननीय )अनादृत,निरादृत,तिरस्कृत
आधारनिरधार
आधुनिकप्राचीन
आनंदविषाद,शोक
आनंदमयविषादपूर्ण , शोकमग्न
आमिष ( सामिष )निरामिष ( शाकाहारी )
आमिषभोजी ( मांसाहारी )निरामिषभोजी
आयातनिर्यात
आरंभअंत ( समापन )
आरूढ़ ( संवार )अनारूढ़
आरोहअवरोह
आर्द्र ( गीला )शुष्क,अनार्द्र
आर्ष ( वैदिक )अनार्ष
आलसीकर्मठ,कर्मण्य
आवर्तकअनावर्तक
आवर्तनप्रत्यावर्तन
आवश्यकअनावश्यक
आवासप्रवास
आविर्भावतिरोभाव ( लोप )
आविर्भूततिरोभूत/तिरोहित
आवृत ( ढका हुआ )अनावृत
आशानिराशा
आशिष्अभिशाप,शाप
आशीर्वादअभिशाप
आश्रितनिराश्रित
आसक्तअनासक्त
आस्थाअनास्था
आह्लाद ( प्रसन्नता )विषाद ( दुःख )
आह्वानविसर्जन
इच्छाअनिच्छा
इति ( समाप्ति )अथ ( प्रारभ )
इष्टअनिष्ट
इह ( यहाँ का )पर ( अन्यत्र का )
इहलोकपरलोक
ईप्सित ( इच्छित )अनीप्सित
ईमानदारबेईमान
ईश्वरअनीश्वर
ईषत्‌ ( कम )अलम्‌ ( पर्याप्त )
ईर्ष्याप्रेम
ईहा ( इच्छा )अनीहा ( अनिच्छा )
उऋण ( ऋणमुक्त )ऋणी
उग्रसौम्य
उचितअनुचित
उत्कर्षअपकर्ष
उत्कृष्टनिकृष्ट
उत्खनन ( खुदाई )निखनन ( गाड़ना )
उत्तमअधम
उत्तमर्ण ( ऋणदाता )अधमर्ण ( ऋणी )
उत्तरायण ( सूर्य का उत्तर की ओर होना )दक्षिणायन
उत्तीर्णअनुत्तीर्ण
उत्थानपतन
उत्पतन ( ऊपर उठना )निपतन ( नीचे गिरना )
उत्पत्तिविनाश
उत्साहनिरुत्साह
उदयाचलअस्ताचल
उदात्त ( ऊँचा )अनुदात्त
उदारकृपण ( कंजूस/ अनुदार )
उदीची ( उत्तरी )अवाची ( दक्षिण दिशा )
उद्घाटनसमापन
उद्धतविनीत
उन्नतिअवनति
उन्मीलन ( खिलना )निमीलन
उन्मुखविमुख
उन्मूलन ( उखाड़ना )स्थापन /रोपण
उपकारअपकार
उपचारअपचार
उपजाऊबंजर
उपजीव्य ( दूसरे को जिलाने वाला )उपजीवी ( दूसरे पर जीनेवाला )
उपत्यका ( पहाड़ के नीचे की समतल ज़मीन )अधित्यका ( पहाड़ के ऊपरकी समतल ज़मीन )
उपमेयअनुपमेय/उपमान
उपयुक्तअनुपयुक्त
उपरितन ( ऊपर स्थित )अधस्तन ( नीचे स्थित )
उपर्युक्तअधोलिखित ( नीचे लिखा हुआ )
उपार्जित ( प्रयत्न से प्राप्त )स्वयंप्राप्त ( बिनाप्रयत्न के अपने आप मिल जाए )
उभराधँसा
उर्वर ( उपजाऊ )ऊसर,बंजर,अनुर्वर
उष्णशीत
ऊर्ध्वअध/अधर
ऊर्ध्वगामीअधोगामी
ऊर्ध्वमुख ( ऊपर मुख किए हुए )अवाङमुख ( नीचे की ओर मुख )
ऋजुवक्र
ऋणात्मकधनात्मक
ऋत ( सत्य )अनृत ( असत्य )
ऋजुता ( सरलता )वक्रता ( बाँकपन )
एकअनेक
एकत्रविकीर्ण ( फैलना )
एकलसकल
एकांतअनेकांत
एकाकीसमग्र
एकाग्रचंचल
एड़ीचोटी
ऐतिहासिकअनैतिहासिक
ऐक्यअनैक्य
ऐश्वर्यअनैश्वर्य
ऐहिकपारलौकिक
ओजस्वी/ तेजस्वीनिस्तेज
औचित्यअनौचित्य
औदार्यअनौदार्य
औपचारिकअनौपचारिक
कटुमधुर
कड़वामीठा
कदाचारसदाचार
कमीबेसी/ बाहुल्य
कर्कशा ( भद्दे ढंग से बोलनेवाली )सुशीला ( मधुरभाषिणी )
कर्ताअकर्ता
कलंकितनिष्कलंक
कलुषितनिष्कलुष
कल्पनायथार्थ
कल्याणअकल्याण
कापुरुषपुरुषार्थी
कायरशूरवीर / साहसी
कारणअकारण
कार्यअकार्य
कालागोरा/सफेद
कीर्तिअपकीर्ति
कुकृतिसुकृति
कुटिलसरल
कुत्सा ( निंदा )प्रशंसा
कुपथसुपथ
कुबुद्धिसुबुद्धि
कुमार्गसुमार्ग
कुलटापतिव्रता/सती
कुलभूषणकुलदूषण
कुलीनअकुलीन
कृतज्ञ ( एहसानमंद )कृतघ्न,अकृतज्ञ ( एहसान फ़रामोश )
कृत्रिमप्राकृतिक / अकृत्रिम
कृपाकोप
कृशपुष्ट/स्थूल
कृष्णशुक्ल/धवल
कोपकृपा/ अनुग्रह
कोमलकठोर
क्रमव्यतिक्रम
क्रयविक्रय
क्रियाप्रतिक्रिया
क्रूरअक्रूर/सदय
क्रोधक्षमा
क्षणिकशाश्वत
क्षम ( समर्थ )अक्षम ( असमर्थ )
क्षमादंड
क्षरअक्षर
क्षुद्र ( छोटा )महान्,विराट
क़सूरबेक़सूर
क़ानूनीग़ैर क़ानूनी
खंडनमंडन
खगोलभूगोल
खराखोटा
खलसज्जन,साधु
खाद्यअखाद्य
खिलनामुरझाना
खीजनारीझना ( प्रसन्न )
खेदप्रसन्नता
ख़रीदबिक्री /फरोख़्त
ख़र्चआमदनी
ख़ासआम
खुशबूबदबू
गंभीरचंचल
गगनपृथ्वी
गणतंत्रराजतंत्र
गतआगत
गमनआगमन
गम्यअगम्य
गरलसुधा/ अमृत
गरिमा ( बड़प्पन )लघिमा ( छोरापन )
गहराउथला
गाढ़ापतला
गुणअवगुण
गुप्तप्रकट
गुरुलघु
गृहस्थसन्न्यासी
गेयअगेय
गोचरअगोचर
गौणप्रमुख
गौरवलाघव
ग्रस्तमुक्त
ग्रामीणनागरिक
ग्राम्यनागर
ग्राह्य ( ग्रहण करने योग्य )त्याज्य,अग्राह्य
घटितअघटित
घनाछितरा/बिखरा
घरबाहर/बेघर
घाटामुनाफ़ा
घातप्रतिघात
घोषअघोष
फलनिष्फल
फूलकाँटा
फैलनासिकुड़ना
चंचलस्थिर
चतुरमूढ़
चपलगंभीर
चरअचर
चलअचल
चिंतामुक्तचिंताग्रस्त
चिंतितनिश्चिंत
चिकनाखुरदरा
चिरअचिर
चिरंतनक्षणिक,नश्वर
चेतनामूर्च्छा
चोरसाहूकार
छद्मव्यक्त
छलीनिश्छल
छूतअछूत
जंगमस्थावर / जड़
जंगलीघरेलू/पालतू
जटिलसरल
जड़चेतन
जन्ममरण
जयपराजय
जलथल
जागरणनिद्रा
जाग्रतसुषुप्त/सुप्त
जातीयविजातीय
जीवनमरण
जेय ( जीते जाने योग्य )अजेय
ज्ञातअज्ञात
ज्ञानअज्ञान
ज्ञेयअज्ञेय
ज्येष्ठलघु
ज्योतितिमिर ( अंधकार )
ज्योत्स्ना ( चाँदनी )तमिस्रा ( अंधेरीरात )
ज्चारभाटा
झगड़ालूशान्त
झीनागाढ़ा
झोपड़ीमहल
टकैतनिर्धनं
टूटनाजुड़ना
टोटानफ़ा/फ़ायदा
ठिगनालंबा
ठोसतरल
ठौरकुठौर
ढीठसंकोची
ढुलमुलदृढ़
तटस्थमध्यस्थ
तमसं ( निम्न कोटि की प्रवृत्ति )सत्व ( उच्चकोटि की प्रवृत्ति )
तरंगितनिस्तरग
तरुणवृद्ध
ताज़ाबासी
तामसिकसात्विक
तारुण्यवार्धक्य ( बुढ़ापा )
तिक्त ( कड़वा )मधुर
तिमिरप्रकाश
तुकांतअतुकांत
तुच्छमहान
तुलनीयअतुलनीय
तृष्णावितृष्णा
तृप्तअतृप्त
तृष्णा ( इच्छा )वितृष्णा ( अनिच्छा )
तेजस्वीनिस्तेज
त्यक्तगृहीत ( ग्रहण किया हुआ )
त्यागग्रहण
थलजल
थोकफुटकर /खुदरा
दंडपुरस्कार
दक्षिणवाम,उत्तर
दम्भीविनम्र
दयाक्रूरता/निर्ममता
दयालुनिर्दय
दरिद्र/निर्धनधनी/संपन्न
दाख़िलख़ारिज
दातासूम
दानवदेव
दानीकृपण/कंजूस
दासस्वामी
दिवारात्रि
दिव्यअदिव्य
दीर्घह्रस्व,लघु
दुराचारीसदाचारी
दुराशय ( बुरा सोच )सदाशय
दुरुपयोगसदुपयोग
दुर्जनसज्जन
दुर्दिनसुदिन
दुर्देवसौभाग्य
दुर्बलसबल
दुर्बुद्धिसुबुद्धि
दुष्करसुकर
दुष्टभद्र, ‌भला
दुष्प्राप्यसुप्राप्य
दूषितस्वच्छ
देयअदेय
देवदैत्य /दानव
देवीमानुषी
देहविदेह
दैवीआसुरी
दोषगुण
द्वंद्वनिर्द्वंद्व
द्वैतअद्वैत
धनाढ्यनिर्धन
धर्मअधर्म/पाप
धारणपरित्याग
धीरअधीर
धूमिलउज्ज्वल
धृष्टविनयशील,विनीत
ध्वंस ‌ \ नाशनिर्माण
नक़दउधार
नखशिख
नतउन्नत
नमकहरामनमकहलाल
नरकस्वर्ग
नवीनप्राचीन
नश्वरअनश्वर /शाश्वत
नादानसमझदार
नामअनाम
नायकखलनायक
नाश ‌‌/ ध्वंसनिर्माण
नास्तिकआस्तिक
निःस्वार्थस्वार्थी
निंदास्तुति
निंद्यअनिंद्य
निकटदूर
निडरडरपोक
नित्यअनित्य
निद्राजागरण
निमीलन ( बंदहोना )उन्मीलन ( खुलना )
नियमितअनियमित
निरंतननश्वर
निरक्षरसाक्षर
निरपेक्षसापेक्ष
निरर्थकसार्थक
निरस्त्रसशस्त्र
निराकारसाकार
निरामिषसामिष
निर्गुणसगुण
निर्दयसदय
निर्मलमलिन
निर्यातआयात
निर्लज्जसलज्ज
निश्चयअनिश्चय/संदेह
निश्चलचंचल
निषिद्धविहित ( उचित )
निष्कामसकाम
निष्क्रियसक्रिय
निष्फलसफल
नीरससरस
नूतनपुरातन
नेक ( अच्छा )बद ( चुरा )
नेकीबदी
नैतिकअनैतिक
नैसर्गिक ( प्राकृतिक )कृत्रिम
न्यूनतमअधिकतम
पंडितमूर्ख
पठितअपठित
पतनउत्थान
पतितपुण्यात्मा
पतिव्रताकुलटा
पदारूढ़पदच्युत
पदोन्नतपदावनत
परअपर
परकीयस्वकीय
परतंत्रस्वतंत्र
परमार्थ /परार्थस्वार्थ
परवर्ती ( बादवाला )पूर्ववर्ती
पराअपरा
पराधीनस्वाधीन
परितोषदंड
परिहार्यअपरिहार्य
परुष/कठोरकोमल
पर्णकुटीप्रासाद
पवित्रअपवित्र
पशुतामनुष्यता
पश्चात्‌पूर्व
पाठ्यअपाठ्य
पात्रअपात्र
पारअपार
पालकघातक
पाशविकमानवी
पाश्चात्यपौरस्त्य \ पौर्वात्य
पुरस्कारदंड
पुरातनअधुनातन,नवीन,नूतन
पुरोगामीपश्चगामी
पूष्टक्षीण,अपुष्ट,
पूर्णअपूर्ण
पूर्ववर्तीपरवर्ती
पूर्वाह्नअपराह्न
पेयअपेय
पैनाभोथरा
प्रकाशअंधकार
प्रकृतिपुरुष
प्रगति ( उन्नति )अवनति
प्रच्छन्नप्रकट ( छिपा हुआ )
प्रजाराजा
प्रजातंत्रराजतंत्र
प्रज्ञ/विज्ञअज्ञ
प्रज्ञावानप्रज्ञाहीन
प्रतीची ( पश्चिमी )प्राची ( पूर्वी )
प्रत्यक्षपरोक्ष
प्रदोष ( शाम )प्रत्यूष ( सुबह )
प्रधानगौण
प्रभु ( स्वामी )भृत्य ( सेवक )
प्रमुखसामान्य
प्रलयसृष्टि
प्रवृत्तिनिवृत्ति
प्रवेशनिर्गम
प्रसन्नअप्रसन्न
प्रसारणसंकुचन
प्रसिद्धअप्रसिद्ध
प्राणपद ( प्राण प्रदान करने वाला )प्राणहर
प्रातःसायं
प्रारब्ध ( पिछले जन्म के कर्म )पौरुष ( इस जन्मके कर्म )
प्रीतिबैर
प्रेमघृणा
बंजरउर्वर
बंधनमुक्ति
बंध्याउर्वरा
बढ़ियाघटिया
बदनेक
बद्धमुक्त
बर्बरसभ्य
बलवाननिर्बल
बच्चाबूढ़ा
बहादुरडरपोक
बहिष्कारस्वीकार
बहुतायतकमी
बाढ़सूखा
बुराईभलाई/अच्छाई
बैरप्रीति
भक्ष्य ( खाने योग्य )अभक्ष्य
भद्रअभद्र/दुष्ट
भयसाहस/अभय
भाग्यदुर्भाग्य
भारीहल्का
भावअभाव
भावीअतीत
भिखारीअमीर
भीड़एकांत,छीड़
भीत ( डरा हुआ )निर्भय,अभीत,निर्भीक
भीरु ( डरपोक )साहसी,निर्भीक,निडर
भीषण ( भयंकर )सौम्य
भूतभविष्य
भूषणदूषण
भेदअभेद
भोगीयोगी
भोज्यअभोज्य
भोलाचालाक
भौतिकआध्यात्मिक
भ्रांतनिभ्रांत
मँहगासस्ता
मंगलअमंगल
मंडन ( समर्थन ) _खंडन
मंदतीव्र /अमंद/तेज
मग्नदुखी
मतविमत
मतैक्यमतवैभिन्नय/मतभेद
मनुजदनुज
मनुष्यतापशुता
ममतानिष्ठुरता
मर्त्य ( मरने योग्य )अमर्त्य,अमर
मलिननिर्मल
मसृणरुक्ष
महात्मादुरात्मा
महायोगीमहाभोगी
महीनमोटा
मानअपमान
मानव ( मनुष्य )दानव,पशु
मानवता ( किसी की मदद करने की वृत्ति )नृशंसता ( किसी को मार देने कीवृत्ति )
मानवीयअमानवीय
मान्यअमान्य
मित ( सीमित )अपरिमित,अमित
मितव्ययअपव्यय
मितव्ययीअपव्ययी
मित्रशत्रु
मिथ्यासत्य
मिलन/मिलनाविछोह/बिछुड़ना
मिष्टकटु
मुक्तबद्ध ( बंधा हुआ )
मुखपृष्ठ / प्रतिमुख / विमुख
मुख्यगौण
मुनाफ़ानुक़सान
मुसीबतआराम
मुस्कानरुदन
मूकवाचाल
मूल्यवानमूल्यहीन
मृतजीवित
मृदुकठोर
मेहनतीआलसी
मेहमानमेज़बान/आतिथेय
मोटापतला
मौखिकलिखित
यथार्थआदर्श/कल्पित
यातना ( पीड़ा देना )सेवा
युगलएकल
युक्तअयुक्त
युद्धशांति
युवावृद्ध
योगवियोग
योगीभोगी
योग्यअयोग्य
यौवनबुढ़ापा/वार्धक्य
रंकराजा
रक्षकभक्षक/घातक
रचनाध्वंस/विनाश
रतविरत
राका ( चाँदनी रात )कुहू ( काली रत )
राक्षसदेवता
रागद्वेष,विराग
राष्ट्रप्रेमराष्ट्रद्रोह
रिक्तपूर्ण
रिपु ( दुश्मन )मित्र
रीता ( खाली )भरा
रुग्णस्वस्थ
रुदनहास्य
रूढ़िवादीस्वच्छंदवादी
रोगी ( रूग्ण )स्वस्थ/नीरोग
रोगीनीरोग
लंबाचौड़ा
लघुदीर्घ
लचीलाकठोर
लभ्यअलभ्य
ललित,सुरूपकुरूप
लाघवगौरव
लाभहानि
लिखितअलिखित/मौखिक
लिप्तनिर्लिप्त
लेशमात्र ( अल्प )प्रचुर ( बहुत )
लोकपरलोक
लोभीनिर्लोभ
लौकिकअलौकिक
वरवधू
वरिष्ठ/ज्येष्ठकनिष्ठ
वाग्मी ( बोलने में कुशल )मितभाषी
वादविवाद
वादीप्रतिवादी
विकासह्रास
विकीर्ण ( फैलना )संकीर्ण ( सिमटना ) / आकीर्ण
विक्रयक्रय
विख्यात /ख्यातकुख्यात
विजयपराजय
विजित ( हारा हुआ )अविजित,विजेता
विदाईस्वागत
विद्वानमूर्ख
विधिनिषेध
विनीतदुर्विनीत/उद्दंड
विपत्तिसंपत्ति
विपथ ( गलत रास्ता )सत्पथ
विपदासंपदा
विपद्‌ ( संकट )संपद्‌ ( संपन्नता )
विपन्न ( गरीब )संपन्न
विपुलअल्प
विभवपराभव
वियोगसंयोग
विरक्तआसक्त,अनुरक्त
शांतअशांत
विरतरत/निरत
शायदअवश्य/निश्चय
विरलसघन
शाश्वतक्षणिक
विरामअविराम
शासकशासित
विलंबअविलंब
शिक्षितअशिक्षित
विलासतपस्या
शिखनख
विवादास्पदनिर्विवाद
शिरोमणिचरणधूलि
विशिष्टसामान्य
शिवअशिव
विशेषसाधारण
शिष्टअशिष्ट
विश्लेषणसंश्लेषण
शीतउष्ण/ताप
विषादहर्ष/ आह्लाद
शीर्षपाद/तल
विसर्जन/ संग्रहणआवाहन
शुद्धअशुद्ध
विस्तारसंक्षेप
शुभअशुभ
विस्तृतसंक्षिप्त
शुक्लकृष्ण
विस्मरण ( भुलाना )स्मरण
शेषअशेष
विहित ( स्वीकार्य )निषिद्ध ( वर्जित )
शोकहर्ष
वृद्धिक्षय
शोषकशोषित
वृद्धीकरणसंक्षेपण
शोषणपोषण
वृष्टिअनावृष्टि
श्यामश्वेत
वेदनाआनन्द
श्यामलगौर
वैतनिकअवैतनिक
श्रव्यअश्रव्य
वैमनस्य ( बैर )सौमनस्य
श्रीगणेशइतिश्री
वैयक्तिकनिर्वैयक्तिक
श्रुतअश्रुत
श्रोतावक्ता
वैरप्रीति
श्लाघा ( प्रशंसा )निंदा
व्यर्थअव्यर्थ/सफल
श्लीलअश्लील
व्यष्टि ( एक इकाई )समष्टि
श्वासउच्छ्वास
श्वेतश्याम
संकल्पविकल्प
व्यास ( विस्तार )समास ( संक्षेप )
संकीर्णविस्तीर्ण
व्यक्तिगतसामाजिक
संक्षिप्तविस्तृत
व्यक्तिसमाज
संगनिस्संग/निःसंग .
शकुनअपशकुन
संघटनविघटन
शठ ( दुष्ट )सज्जन
संतोषअसंतोष /लोभ
शयनजागरण
संधिविच्छेद \ विग्रह
संध्याप्रातः
संभवअसंभव
संयुक्तवियुक्त
संलग्ननिल्ग्न /विलग्न ( अलग करना )
संश्लिष्ट ( मिला हुआ )विश्लिष्ट
संश्लेषणविश्लेषण
संस्कारविकार
संस्कृतिविकृति
सकामनिष्काम
सगुणनिर्गुण
सघनविरल ( बहुत कम )
सफलअसफल/विफल
सजलनिर्जल
सजीवनिर्जीव
सत्कारतिरस्कार
सत्यअसत्य
सत्‌असत्‌
सदाचारकदाचार
सदाचारीदुराचारी
सद्वृत्त ( अच्छी घटना )दुर्वृत्त ( बुरीघटना )
सधवाविधवा
सबलनिर्बल
समविषम
समष्टिव्यष्टि
समासव्यास
सम्मुखविमुख
सरलकठिन/कुटिल/वक्र/ जटिल
सर्दगर्म
सवर्णंविवर्ण/ असवर्ण
सविकारनिर्विकार
सहमतअसहमत
सहानुभूतिघृणा
सहृदयहृदयहीन
साकारनिराकार
सादरनिरादर
साधर्म्यवैधर्म्य
साधुअसाधु
सायासअनायास
सार्थकनिरर्थक
साहचर्य ( साथ )पृथक्करण ( अलगाव )
सीत्कार ( अच्छे भाव की आवाज़ )चीत्कारं ( पीड़ा की आवाज़ )
सीमितअसीमित
सुअवसरकुअवसर
सुकर्मकुकर्म
सुगंधदुर्गंध
सुगमदुर्गम
सुघड़फूहड़
सुधारबिगाड़
सुप्रबंधकुप्रबंध
सुबुद्धि/सद्बुद्धिदुर्बुद्धि
सुबोधदुर्बोध
सुनीतिकुनीति
सुमतिकुमति
सुयोगवियोग
सुरअसुर
सुरतिनिरति
सुरीतिकुरीति
सुरीलाबेसुरा
सुलभदुर्लभ
सुशीलदुश्शील
सूक्ष्मस्थूल
सृजन/सर्जनविनाश/संहार
सृष्टिप्रलय
सेव्य (स्वामी)सेवक
सौभाग्यदुर्भाग्य
स्थिरअस्थिर,चंचल
स्पष्टअस्पष्ट
स्पृश्यअस्पृश्य
स्पृह ( इच्छा)निस्पृह ( इच्छा रहित )
स्मरणविस्मरण
स्वकीयापरकीया
स्वगतप्रकट
स्वजनपरिजन
स्वजातिविजाति
स्वतंत्रपरतंत्र
स्वस्थअस्वस्थ
स्वार्थपरमार्थ
स्वार्थपरायणस्वार्थविमुख
स्वार्थीनिस्स्वार्थ/निःस्वार्थ
स्वीकृतअस्वीकृत
हरासूखा
हारजीत
हासरुदन
हिंसाअहिंसा
हितअहित
हेय ( त्यागने योग्य )प्रेय/ग्राह्य
होनीअनहोनी
ह्रासवृद्धि,विकास
ह्रस्वदीर्घ